ඡන්ද උනුසුම මැද රටම හීතල වෙයි El Nino, La Nina and Indian Nino

ජනාධිපතිවරණ ඡන්ද කතා බහකින් රටත් ජනතාවත් ඊට සාපේක්ශව අපේ පුංචි බ්ලොග් ලෝකයත් උණුසුම් වෙමින් පැවතින. 

කතා කිරීමට අප්‍රසන්න තරම් වූ තුච්ඡ දේශපාලන සදාචාරයකට උරුමකම් කියන රටක නොවැදගත් පුද්ගලයෙකු වූ මා ඒ ගැන කියවනවා හැර වෙනත් අදහසක් ප්‍රකාශ කිරීමෙන් හැකිතාක් දුරට වැලකී සිටියෙමි. එහෙත් අද උදේ අසන්නට ලැබුණු 'කතාවක්' නිසා මෙසේ යමක් ලියන්නට සිත් විය. මේ දිනවල පවතින අධික සීතල කාලගුණය නිසා ඌව පළත් සභාව මාස එක හමාරකින් කල් දමා දෙසැම්බරයේ පැවැත්වීමට නියමිත සභා වාර දෙක අවලංගු කිරීම වැඩි චන්දයෙන් සම්මත වූවායැයි කියවේ.. මේ ක්‍රියාව කොතරම් තුච්ඡදැයි තීරණය කිරීම කැමති කැමති අයෙකුට තම තම නැණ පමණින් කර ගැනීමට ඉඩ හැර මේ 'සීතල වීම' ගැන යමක් කිව යුතුයැයි සිතමි. හැබෑවටම මේ ගැන කතා කලයුතුව තිබුනේ ඔවුන්මය. අනෙකුත් සියළුම රාජකාරී එලෙසම සිදුවෙමින් තියෙද්දී තමන් පමණක් හීතලෙන් බේරෙන්නට සරම ගලවා දෙවුර වසා ගන්නා මෙවන් අමනයින් අඩුම තරමින් එවිට තමුගේ යටිකය හෙළුවෙන් බවවත් නොදන්නා කොට මුන්ගෙන් එවන් දෙයක් බලාපොරොත්තු වීම ඉබ්බන්ගෙන් පිහාටු සෙවීමක් පමණක් නිසා දන්නා පමණින් යමක් ලියා තබමි. 

මෙය ලිවීමට පෙර මා මුලින් සිදුකලේ අන්තර්ජාලයේ සැරි සරමින් මෙතෙක් මේ ගැන පැහැදිලි යමක් ලියවී හෝ කථා බහක් ඇතිවී ඇත්ද යන්න සෙවීමයි.. සිරස නිවුස් ෆස්ට් මගින් අනුරාධපුර හා මොණරාගල ස්ථාන කිහිපයක මිහිදුම් සහිත කාලගුණයක් පෙන්වා තිබුණු අතර කවුරුත් වැඩිය නොකියවන පත්තරයක දෙකක කාලගුණ විද්‍යා දෙපාර්ථමේන්තුවේ ප්‍රකාශකයෙකු උපුටා දක්වමින් කෝකටත් තෛලය වැනි ගෝලීය උශ්ණත්වය ඉහලයාම නිසා වන කාලගුනික විපර්යාසයක් ලෙසත්, ඊසාන දිග මෝසම් සුලං සක්‍රිය වීම නිසා බූමියට ආසන්න අහසේ පවතින වලාකුළු මගින් හිරු රැස් පොළොවට පතිත වීම වැලැක්වීමෙන් දහවල් කාලයේ උෂ්නත්වය පහත වැටී ඇතිබවත් තව මොන මොනවාදෝත් අඩංගු කොට ඉංග්‍රීසි බසින් කෙටි ලිපියක් දෙකක් පළවී තිබිණි.

තවදුරටත් කරුණු තහවුරු කර ගැනීමට ඕනෑ වූ නිසා කෝකටත් කාලගුණ විද්‍යා දෙපාර්ථමේන්තුවේ වෙබ් සයිට් එකට ගොඩ උනෙමි. ලංකාවේ රූපවාහිනී නාලිකාවක ඉංග්‍රීසි පුවත් අවසන ඉදිරිපත් කරනු ලබන කාලගුණ වාර්ථාවක අසා පුරුදු වචන ටික එලෙසින්ම Warnings-> Severe Weather Warnings යටතෙ අද දිනටද update වී තිබුණි. 

ඊට පහලින් Seasonal Forecast යනුවෙන් සටහන් වී තිබීම නිසා ඒ ගැන උනන්දු වූ නමුත් එය අවසන් වතාවට යාවත්කාලීන වී තිබුනේ 2014 ජූනි මස 5 වනදායි. අවාසනවක මහත.. ඒ සම්භන්ධ යොමුවෙන් ගොස් වාර්ථාව කියවීමට උත්සහ ගත්තද Not Found- The requested URL /images/stories/pdf/june2014en.pdf was not found on this server. යනුවෙන් පමණක් වාර්ථාවක් ලැබුණි.

Climate යන උප හෙඩිම යටතෙ Climate in Sri Lanka හා Climate Change in Sri Lanka යනුවෙන් සටහන් දෙකක්ද එක්කර තිබූ අතර Climate in Sri lanka පිළිබඳව අවසන් යාවත්කාලීන කිරීම 2012 මැයි මස දෙවෙනි දින තරම් 'මෑතකදී' සිදුකර තිබූ අතර Climate Change in Sri Lanka පිළිබඳව විද්වත් මහාචාර්යවරයෙකු විසින් සම්පාදිත ලිපියක් 2011 පෙබරවාරි 7 වන දින තරම් 'මෑතකදී' එක්කොට තිබුනි.

වැඩකට නැති වුවද නිකමට මෙන් මම ඕස්ට්‍රේලියානු කාලගුණ විද්‍යා දෙපාර්ථමේන්තුවේ නිල වෙබ් අඩවියටත් ගොඩවී බැලූ නමුත් ඒ ගැන මෙහි කිසිවක් නොකියමි.

කොල්ලුපිටියේ මුහුදු මට්ටමේ සිට මීටර දෙසීයකට මදක් උසින් වැඩි මා සේවය කරන බිල්ඩිමේ මුදුනත මේ දිනවල සීතල නුවර එළිය සිහි ගන්වයි. ලංකාවේ  සෘතු වෙනසක් නැති නමුත් ප්‍රධාන මෝසම් වර්ශා කාල දෙකක් සහ අතරමැදි මෝසම් කාල වකවානු ලෙස බෙදුනු ප්‍රධාන කාල පරාසයන් හතරක් ඇත. ඒ නිරිතදිග මෝසම් වැසි (මැයි සිට සප්තැම්බර් දක්වා) හා ඊසාන දිග මෝසම් වැසි (දෙසැම්බර් සිට පෙබරවාරි දක්වා) ලෙසත් ඒ අතරතුර කාලයන් පළමු අන්තර් මෝසම් කාලය (මාර්තු-අප්‍රේල්) හා දෙවන අන්තර් මෝසම් කාලය (ඔක්තොබර්-නොවැම්බර්) යනුවෙනි. මෙය සිදුවන්නේ ප්‍රධාන වශයෙන් අපේ රටට ඊශාන දිගින් පිහිටි බෙංගාල බොක්කේ සිදුවන පීඩන වෙනස්කම් වලට සාපේක්ශවයි. සරළව කියුවොත් බෙංගාල බොක්කේ අවපීඩනයක් පවතින මැයි සිට සැප්තැම්බර් කාලය තුල ශ්‍රී ලංකාවේ නිරිතදිග සිට ඊශාන දිශාවටත්, වැඩි පීඩනයක් පවතින දෙසැම්බර් සිට පෙබරවාරී දක්වා කාලය තුල ඊශාන දිග සිට නිරිතදිගටත් සුළං හමා යාමයි. මේ සුළං ලංකාව පසුකරද්දී පවුරක් ලෙස එරෙහිව නැගී සිටින මධ්‍යම කඳුකරයේ වැදීම නිසා ඉහල නගින අතර ජලවාශ්ප ලෙස ඝනීබවනය වීමෙන් ඒ ඒ කාලවලදී මධ්‍යම කඳුකරයේ ඊශාන දිග බෑවුමට හා නිරිතදිග බෑවුමටත් ඒ ඒ මුහුදු ප්‍රදේශ වලටත් වර්ෂා සමය උදා වේ. ඒ සමගම මේ මධ්‍යම කඳුකරයේ බලපෑම අඩු ප්‍රදේශ වන උතුරු පළාතත් දකුණේ හම්බන්තොට වැනි ප්‍රදේශත් වසරේ වැඩි කාලයක් වර්ශා රහිතව පවතී. 

ශ්‍රී ලංකාව පිහිටා ඇති උතුරු අක්ෂාංශ 5ත් 10ත් අතර කලාපයද ඇතුළුව සමකය දෙපසින් ඊට ආසන්නව පිහිටා ඇති කලාපය නිවර්තන (Tropical) කලාපය ලෙස හඳුන්වයි. මෙහිදී මෙයාකාරයෙන් පැහැදිලි කිරීමට අපහසු පෘථුවිය මතුපිට සිදුවන සංකීර්ණ පීඩන වෙනස්කම් නිසා නිරන්තරව මෙම කලාපය නැගෙනහිර දෙසට හමා එන සුළං ප්‍රවාහයක් ඇතිවේ. කලකට ඉහත බටහිර ජාතීන්ගේ ජනප්‍රියම රැකියාවක් වූ මුහුදු මගින් කරනු ලබන වෙළඳාම් සඳහා කදිම අත්වැලක් වූ බැවින් මේ සුළං 'වෙළඳ සුලං' Trade winds ලෙස නම් වූ අතර මීට ප්‍රථිවිරුද්ධව ධ්‍රැවයන්ට ආසන්නවන්නට බටහිර දෙසට හමන සුළං ප්‍රවාහය (ලංකාවට අත්දැකීම් නැත) බටහිර සුළං Westerlies ලෙස හඳුවනු ලැබේ. 

Trade winds & Westerlies Pattern 

නවය දහය පංතිවල උගෙනිද්දී මේ මෝසම් සුළං හා වෙළඳ සුළං ගැන සමාජ අධ්‍යයනය ටීචර් උගන්නද්දී කට ඇරගෙන බලා උන්නත් මේ මොනවාදැයි තේරුම් ගත්තේ ඊට කලකට පසුව නාවිකයෙක් ලෙස සමුදුරු තරණය ආරම්භ කිරීමෙනුත් පසුවයි. 

ඉහත පැහැදිලි කිරීම් වලට අනුව අප දැන් පසුකරමින් සිටිනුයේ දෙවන අන්තර් මෝසම් කාල පරාසයයි. සාමන්‍ය ව්‍යවහාරයට අනුව ලංකාවේ බොහෝ ප්‍රදේශයකට සම සමව මධ්‍ය පරිමාණයේ වැසි හා රාත්‍රී කාලයේ ගිගිරුම් සහිත වැසි ලැබෙන කාලයයි. 

මෝසම් සුළඟේ බලපෑම අවම වීමත් Arctic Oscillation නැතහොත් Northern Annular Mode (NAM) ලෙස හඳුවන උතුරු අර්ධගෝලයේ සමස්ථයක් ලෙස ඇතිවන පීඩන වෙනස්කම් නිසා වෙළඳ සුළං වල බලපෑම අඩුවීමත් නිසා මධ්‍යම කඳුකරයේ බලපෑමකින් තොරව ලංකාව පුරා වර්ෂාමය තත්වයක් හට ගනී. (පළමු අන්තර් මෝසම් සමය තුලද මෝසම් සුළං අඩුවන මුත් උෂ්නාධික කාන්තාර හරහා හමා එන වෙළඳ සුළං නිසා පරිසරයේ උෂ්ණත්වය ඉහල යන අතර වර්ෂා ඇතිවීම අවම වේ) 

නමුත් මෙවර විෂේශත්වයක් ගන්නේ එහෙම නැත්නම් ඌව පළත් සභාව පැවැත්වීමටත් බැරි තරමට රට සීතල වන්නේ ඇයි? 

අර මුලින් කියූ ඕට්‍රේලියාවේ කාලගුණේ ගැන බලන්න හිතුනේ මේ වෙලාවේයි.. සාමාන්‍යෙන් අපේ රටේ රටේ කාලගුණික හා දේශගුණික විපර්යාස ගැන වඩා හොඳ අවබෝධයක් ලබා ගැනීමට වුව මෙවැනි වෙබ් අඩවියක් නිරීක්ශනය කිරීම සෑහේ. දේශගුනේ පමණක් නොව දේශපාලනය ගැන වුව එසේමය. අනිත්වාත් එහෙමය. ඒ අපේ රටේ හැටිය. ලෝක ප්‍රසිද්ධ ක්‍රීඩා මාධ්‍ය ෆිල් හ්‍යුස්ගේ හිසේ පන්දුව වදින දර්ශනය හා ශෝන් ඇබොට්ව පෙන්වීම ස්වයං වාරණයකට ලක් කරගනිද්දී අපේ නාලිකා යූ ටියුබ් එකෙන් ඩවුන් ලෝඩ් කරගත් පජාත වීඩියෝ පටයක පෙන්වන ෆිල් හ්‍යුස් පිටිය මත ඇද වැටෙන දර්ශනය තුන් හතර වර පෙන්වමින් හඬා වැටුනහ. හැබැයි සටන සංවාදය යද්දී බලාත්කාරයෙන්ම වාරණය කරණ ලදී.. අපේ රටේ එහෙමය. ඒ අනුව යමින් කාලගුණේත් තම වාර්ථා කිරීම් වලට ස්ව‍යං වාරණයක් දාගෙනදෝ නොදනිමි. මොනවා ලියන්න ගියත් මේ මගුල් දේශපාලනේ ගැන ලියවෙන එක නවත්වන්න බැරිය.

දකුණු අර්ධ ගෝලයේදී මුහුදු මට්ටමේ උෂ්ණත්වය වෙනස් වීම (ඉහල පහල යාම ) Southern Oscillation ලෙස හැඳින්වේ. මෙය ENSO හෙවත් El Nino Southern Oscillation ලෙස හඳුන්වනු ලැබේ. මෙම උශ්ණත්වය ඉහලම අගයක් ගන්නා පරාසය El Nino ලෙසත් අවම අගයක් ගන්නා පරාසය La Nina ලෙසත් හඳුවනු ලැබේ. සාමාන්‍යෙන් මෙය බලපැවැත්වනුයේ ශාන්තිකර (පැසිෆික්) සාගරයේ බටහිර දේශාංශ 120ත් 180ත් අතර කලාපයේ එනම් ඕස්ට්‍රේලියානු මහද්වීපය ආසන්නව වන නමුත්  මේ තත්ත්වයන් දෙකම සමස්ථ ලෝකයේම කාලගුණික විපර්යාසවලට හේතු වන බැව් සොයා ගෙන ඇත. El Nino තත්වයේදී බටහිර පැසිෆික් කලාපයේ වැඩි පීඩන තත්වයක්ද නැගෙනහිර පැසිෆික් කලාපයේ අඩු පීඩන කලාපයක්ද ඇතිවන අතර La Nina තත්වයේදී මෙය නැගෙනහිර කලාපයේ වැඩි පීඩන තත්වයක් හා බටහිර කලාපයේ අඩු පීඩන තත්වයක් වාර්ථා වේ. මෙහි ප්‍රථිපලයක් ලෙස ලෝකයේ බොහෝ ප්‍රදේශ වල දැඩි සීතල හෝ උණුසුම් තත්වයක් තාවකාලිකව ඇතිවේ. 

Typical effects to global weather during El nino & La Nina

මෙහිම මෙතරම් නොවන සුළු තත්වයක් ඉන්දීය සාගරයේද දැකිය හැකි වන අතර එය Indian Ocean Dipole හෙවත් Indian Nino ලෙස නම් කර ඇත. 

ඔබ ඕස්ට්‍රේලියානු කාලගුණ විද්‍යා දෙපාර්ථමේන්තුවේ නිල වෙබ් අඩවිය පිරික්සීමට ලක් කලහොත් ඔවුන් මේ පිළිබඳව කොතරම් අවධානයකින් සිටින්නේද යන්නත් ඒ ගැන දිනපතා නිකුත් කරන වාර්ථා හා අනතුරු ඇඟවීම් කොතරම්ද යන්නත් ගැන සෑහෙන අවබෝධයක් ලබා ගත හැක. ඒ අතින් අපි ගව් ගනනක පිටු පසිනි. හ්ම්ම්...

පසුගිය දිනවලදී ඔවුන්ගේ වාර්ථා අනුව 2014 නොවැම්බර් වනවිට El Nino තත්වයක් ඇතිවීමට 58% ක සම්භාවිතාවක් තිබූ අතර එය මේ වනවිට 78% පමණ තත්වයකට වර්ධනය වී ඇත.. 

El Nino Tracker

මෙය සාමාන්‍ය තත්වයක් නොවන අතර එහි ප්‍රථිපලයක් ලෙස විවිධ කාලගුණික විපර්යාසවලට ලක්වීමට ලෝක වැසියන්ට ඉදිරියේදී සිදු වීමට හැක. මේ ඇවිත් ඇත්තේ කසකාරයෙකු පමණි.. පෙරහැර මග එනවා විය හැක.. අපේ කාලගුණේ උන්ට නම් චන්ද උණුසුම නිසා හීතල මැකී ඇතුවා සැක නැත.. ඒත් අපේ මේ හුචක්කු චන්දෙන් ලෝකය වෙනස් කරන්න බැරුවා සේ එහි අහිතකර බලපෑම්ද වෙනස් කල නොහැක. අඩුම තරමින් එවැන්නක් පිළිබඳ දැනුවත් කිරීමක් කිරීමටවත් උනන්දු නොවී උන් උන්ගේ වැඩ වලය. ඒ ගැන කතා කිරීමෙන් පල නැත. අඩුම තරමින් මෙය කියවන ඔබවත් මේ ගැන ටිකක් සොයා බලා සූදානමක් වනවා හොඳයැයි සිතමි.

මුලින්ම ලිවිය යුතු නමුත් පසුව ලියමි. මා කාලගුණ විද්‍යාඥයෙකු හෝ ඒ ලඟින්වත් යන්නෙකු නොවෙමි. නැවියෙකු ලෙස පමණක් මේ ගැන යම් තරමක් උගෙන ඇත්තෙමි. වසර දෙදාහේදී ලංකාවට මෙවැනි බලපෑමක් තිබුණු අතර, එවකට උප ලුතිනන් වරයෙකු ලෙස ඩෝරා යාත්‍රාවක දෙවන අණ භාර නිළධාරියාව සිටි මා හට මේ ගැන සොයා බලා සියළුම නිළධාරීන්ගේ දැන ගැනීම පිණිස 'ප්‍රසන්ටේශන්' එකක් කිරීමට සිදුවීම නිසා ඒ මතකයත් උගත් කරුණු කිහිපයකුත් අන්තර්ජාලය පරිශීලනයෙන් ලබාගත් දැනුමත් භාවිතයෙන් මේ සටහන තැබූයෙමි. මෙහි බොහෝ වැරදි තිබිය හැක. මේ පිළිබඳව මට වඩා බොහෝ අධ්‍යනය කල උගත්තු මෙහි සිටිය හැක. එවන් අයගෙන් යම් උපදෙසක් ලැබේනම් ඒ අනුව යමින් වැරදි හදා ගැනීමටද යමක් අලුතින් ඉගෙන ගැනීමටද කැමැත්තෙමි.